Toàn cảnh phiên giải trình

Những kết quả đã đạt được

Theo đánh giá của Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh tại phiên Giải trình “Về việc thực hiện chính sách, pháp luật về TGXH đối với người cao tuổi và NKT” ngày 6/8/2019, thì: Vừa qua Chính phủ đã quan tâm chỉ đạo, Bộ LĐ-TBXH với vai trò là cơ quan chịu trách nhiệm giúp Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về công tác NKT và các Bộ, ngành hữu quan đã có nhiều nỗ lực ban hành đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật, cụ thể hóa chính sách TGXH, tích cực thực hiện các giải pháp, đổi mới quản lý nhà nước, tăng cường phối hợp liên ngành trong xây dựng và tổ chức thực hiện nhiều chương trình, đề án TGXH, chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng, giáo dục, đào tạo nghề, việc làm, tín dụng, giao thông, xây dựng, văn hóa, công nghệ, bảo trợ xã hội. Ưu tiên bố trí kinh phí bảo đảm; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức, cá nhân, đoàn thể tạo điều kiện thúc đẩy xã hội trợ giúp người cao tuổi, NKT dựa vào cộng đồng. Tích cực chăm lo cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho NKT đặc biệt là những người thuộc diện bảo trợ xã hội, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Cụ thể, Bộ LĐ-TBXH đã chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành soạn thảo, trình Quốc hội bổ sung nội dung liên quan trong các Bộ luật và 16 Luật liên quan; Chính phủ ban hành 40 Nghị định, Nghị quyết; Thủ tướng Chính phủ ban hành 26 Quyết định; Bộ LĐ-TBXH, các bộ, ngành đã ban hành 61 Thông tư, Thông tư liên tịch có liên quan về trợ giúp xã hội cho Người cao tuổi (NCT), NKT. Các văn bản trên đã quy định chi tiết về chính sách trợ giúp xã hội, chăm sóc sức khỏe; chăm sóc đời sống văn hóa tinh thần đối với NCT, NKT.

Đến nay, cả nước đã cấp giấy xác nhận khuyết tật cho trên 1,5 triệu người, làm căn cứ giải quyết trợ cấp xã hội hàng tháng cho 1,1 triệu NKT (với mức chuẩn trợ cấp xã hội tối thiểu là 270.000 đồng/người/tháng). Các đối tượng thuộc diện được TGXH đều được cấp thẻ bảo hiểm y tế, khi qua đời được hỗ trợ chi phí mai táng bằng 20 lần mức chuẩn trợ cấp xã hội.

Hàng năm, có khoảng 18.000 NKT được hỗ trợ đào tạo nghề tại các tổ chức Hội của NKT. Ngoài ra, Nhà nước và các tổ chức xã hội còn hỗ trợ cho vay vốn giải quyết việc làm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho NKT.

Đến nay đã hình thành hệ thống trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục ở trên 20 tỉnh thành phố; đã có 107 cơ sở giáo dục chuyên biệt và 12 trung tâm giáo dục trẻ em khuyết tật và triển khai giáo dục hòa nhập ở tất cả các cấp học phổ thông. Theo số liệu của ngành giáo dục, trên 45,8% trẻ khuyết tật được xếp loại học lực trung bình trở lên, tỷ lệ lưu ban, bỏ học ở trẻ em khuyết tật đã giảm đáng kể.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung báo cáo giải trình trước Uỷ ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội 

Những mặt tồn tại

Theo đánh giá của Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh: “Một số chính sách, pháp luật chưa được thực hiện có hiệu quả, có chính sách chưa đi vào cuộc sống, một số chính sách chưa phù hợp với thực tiễn và có sự chênh lệch giữa các vùng miền. Công tác thông tin tuyên truyền chưa được thực hiện tốt, còn tình trạng kì thị, phân biệt đối xử đối với NKT. Một số nơi nhận thức của chính quyền địa phương còn hạn chế, coi công tác trợ giúp NKT là hoạt động nhân đạo, từ thiện, là nhiệm vụ riêng của ngành lao động, thương binh và xã hội và các tổ chức hội; thiếu sâu sát trong việc chỉ đạo, đôn đốc thực hiện các kế hoạch, chương trình, mục tiêu trợ giúp NKT”. Sau đây là một số tồn tại ảnh hưởng trực tiếp tới quyền là lợi ích của NKT:

Thứ nhất, về việc xác định mức độ khuyết tật.

Theo Luật và các văn bản hướng dẫn liên quan tới NKT, thì “Hội đồng xác định mức độ khuyết tật do Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây gọi tắt là cấp xã) quyết định gồm các thành viên sau: a) Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã là Chủ tịch Hội đồng; b) Trạm trưởng trạm y tế cấp xã; c) Công chức cấp xã phụ trách công tác lao động, thương binh và xã hội; d) Người đứng đầu hoặc cấp phó của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên, Hội cựu chiến binh cấp xã; đ) Người đứng đầu tổ chức của người khuyết tật cấp xã nơi có tổ chức của người khuyết tật” (theo khoản 1, Điều 2, Chương II, Thông tư số 01/2019/TT-BLĐTBXH ngày 2/1/2019 của Bộ LĐ-TBXH). Nhiệm vụ thì nhiều, song kinh phí hoạt động cho lĩnh vực này lại ít, nên ở xã chỉ làm những việc người ta được làm còn đưa đi giám định, xác định khuyết tật là làm chưa tốt. Chính vì thế mới xảy ra thực trạng việc cấp giấy chứng nhận khuyết tật mới chỉ đạt 25% tính chung cho cả nước. Cụ thể, hiện nay cả nước có 6,2 triệu NKT từ 2 tuổi trở lên, song mới có 1,5 triệu người được cấp giấy chứng nhận. Đây là sự thiệt thòi rất lớn cho NKT. Và cũng chính vì hiện trạng này mà phát sinh đơn thư khiếu nại, tố cáo và làm cho quyền, lợi ích hợp pháp của NKT bị ảnh hưởng.   

Thứ hai, về xác định người Tự kỷ có được coi là NKT?

Hiện nay, việc xác định này vẫn còn tồn tại 2 luồng quan điểm: 1/Coi tự kỷ là một loại bệnh; 2/Xếp tự kỷ là một loại tật. Nếu như theo quan điểm (2) thì người tự kỷ được xếp vào dạng NKT, còn theo quan điểm (1) là không. Còn dưới góc độ pháp lý, thì Luật NKT không đề cập đến người tự kỷ. Còn văn bản hướng dẫn thì coi tự kỷ như loại khuyết tật khác, nhưng lại ko cụ thể hóa loại khuyết tật khác là những loại gì? Cho nên, hướng tiếp cận và xử lý về mặt chính sách đối với đối tượng này vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Từ đó, đối tượng người tự kỷ gần như là người bị bỏ lại phía sau…?

Thứ ba, chuẩn trợ cấp XH của NKT thấp hơn mức chuẩn của hộ nghèo.

Theo chính sách hiện hành chuẩn trợ cấp XH của NKT là 270.000đ. Đối với NKT nặng được hưởng 2,5 lần có giá trị là 675.000 đ/tháng, tức là chỉ bằng 96% chuẩn nghèo nông thôn và bằng 75% chuẩn nghèo đô thị. Nguyên nhân là năm 2016 Nhà nước xác định tăng mức chuẩn nghèo, song mức chuẩn trợ cấp XH lại không tăng.

Thứ tư, NKT vẫn còn gặp nhiều rào cản khi hòa nhập cộng đồng. Cụ thể:

- Việc thực hiện giảm giá vé, giá dịch vụ chưa được thực hiện nhất quán đồng bộ trong khu vực tư nhân;

- NKT còn khả năng học tập, làm việc gặp quá nhiều rào cản khi tiếp cận với giáo dục, y tế, dạy nghề, tạo việc làm, vay vốn tín dụng ưu đãi. Việc thực hiện chính sách bảo đảm tiếp cận việc nhà chung cư, công trình công cộng đối với NKT chưa được quan tâm chỉ đạo sát sao.

Thứ năm, Công tác kiểm tra, thanh tra giám sát việc triển khai thực hiện các quy định pháp luật về NKT chưa thường xuyên, nghiêm túc.

 Ủy ban Về các vấn đề xã hội chỉ rõ, các hạn chế bất cập chủ yếu là do một số Bộ, ngành và chính quyền địa phương chưa quyết liệt, chưa thực hiện đầy đủ công tác quản lý nhà nước nhất là công tác tham mưu đề xuất chính sách, thanh tra, kiểm tra, chậm giải quyết theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan có thẩm quyền giải quyết các bất cập, kiến nghị liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về NKT.

Giải pháp khắc phục

Thứ nhất, cần làm tốt công tác tuyên truyên, phổ biến kiến thức liên quan tới NKT đến mọi tầng lớp nhân dân. Để mọi người, mọi cơ quan, ban ngành hiểu được trách nhiệm của mình trong việc quan tâm, chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần cho NKT.

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về NKT. Quan tâm trong việc quyết định phân bổ ngân sách hàng năm dành cho việc thực hiện công tác NKT. Tiếp tục đẩy mạnh công tác giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật đối với NKT.

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo việc rà soát văn bản, bổ sung các quy định còn thiếu, sửa đổi các quy định bất cập, mâu thuẫn trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để tháo gỡ khó khăn trong quá trình thực hiện. Sớm chỉ đạo tổng kết đánh giá tình hình thực hiện Luật Người khuyết tật để kịp thời kiến nghị Quốc hội xem xét, điều chỉnh chính sách cần thiết nhằm khắc phục hạn chế, bất cập.

Thứ ba, xử lý nghiêm những tổ chức, cá nhân gây khó khăn đối với NKT, thân nhân gia đình NKT, những tổ chức nuôi dưỡng, dạy nghề cho NKT.